W ostatnich dniach wszystkie massmedia obiegły budzące trwogę zdjęcia z katastrofalnych zdarzeń w USA . Aż w sześciu stanach pojawiły się gigantyczne trąby powietrzne, które wręcz zmiotły z powierzchni ziemi całe obszary miejskie. Ocenia się, że w konsekwencji ogromnej mocy trzydziestu tornad, które szalały na terenie przede wszystkim stanu Kentucky mogło zginąć przeszło 100 osób, a liczba poszkodowanych liczona jest na około tysiąc. Przeszło pięćset tysięcy osób zostało pozbawionych dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało dokładnie zrównane z ziemią. Zniszczone zostały domy, szkoły, fabryki oraz magazyny. Pozostał wyłącznie gruz. Choć w dalszym ciągu trwają działania ratunkowe i usuwanie krzywd, sekwencja tornad, jakie przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została ogłoszona przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.
Co przyczynia się, że w współczesnym państwie z doskonałym systemem ostrzegawczym, z całą gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak ogromnej tragedii? Dlaczego człowiek, pomimo technologii, w dalszym ciągu przegrywa z przyrodą? By odpowiedzieć sobie na to zapytanie, trzeba zwłaszcza poznać, czym jest tornado.
Każdy z nas chyba zobaczył zdjęcie czy też wideo przedstawiające trąbę powietrzną. To taka wertykalna, obracająca się kolumna lejkowata, która ma jednocześnie połączenie z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada występują na niemalże wszystkich kontynentach (prócz Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Jednak terenem, na którym zjawiska te przebiegają zazwyczaj, jest obręb Stanów Zjednoczonych. Weług ostatnich pomiarów dochodzi tam do w przybliżeniu 1200 tornad w ciągu roku, w większości wypadków w okresie letnim. Ale w obszarze centralnych stanów trąby powietrzne pojawiają się również w okresach zimowych, kiedy dochodzi do cieplejszych temperatur. W celu zestawienia dane europejskie odnotowują przeciętnie około 400 takich zjawisk.
Skąd się bierze tornado, co je napędza? Możemy sobie odpowiedzieć na to zapytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego okręgu zwanego potocznie Aleją tornad. To centralny okręg kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Czasem zalicza się do niej również Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna oraz Ohio.
Na terenie tych stanów występuje nadzwyczajnie obfita ilość trąb powietrznych. Podyktowane jest to tym, że w środkowym miejscu gorące masy powietrza płynące z Zatoki Meksykańskiej napotykają się z zimnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam kształtuje się intensywny prąd wstępujący. Konstruuje on gigantyczną chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają raptownie krążyć i tak kształtuje się mezocyklon.
Moc tornado może posiadać różnorodną skalę zniszczenia, do jej scharakteryzowania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które dokonały tak wielkich katastrofalnych skutków w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach wobec tego pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, kategoria F6 jest wprost przerażający i analizowany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla porównania trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przewyższają na ogół siły F3, powstają zwykle w okolicy Holandii oraz Wielkiej Brytanii. W Polsce są to zwykle krótkie zjawiska w obszarze Pomorza, Parku Sowińskiego i na poziomie - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, poprzez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.
do dziś uznaje się, że największym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut poczyniło zniszczeń na 40 milionów dolarów. Natomiast najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego moc opisywana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zakres były przyczyną śmierci aż 695 osób.
Zwiększająca się ilość i natężenie tornad, pojawiających się również w okresach zimowych skłania klimatologów do podejmowania rozważań nad ich przyczynami. Z jakiej przyczyny intensywność tornad jest tak zadziwiająco wielka, co powoduje, że powstają tak szybko i gwałtownie. Nadzwyczaj rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, solidne metody zachowania w trakcie trąby powietrznej, w dalszym ciągu jednak są niewystarczające. Do dzisiaj bowiem nie ma kompletnej wiedzy w kwestii całkowitego toku tworzenia się trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą nieprzerwaną obserwację pogody i analizują niebezpieczeństwo powstania zjawiska na podstawie wskazania czynników sprzyjających zaistnieniu tornada.